Programma van eisen

Waar moet jouw zelfbouwhuis aan voldoen?

De eerste stap naar het ontwerp van je droomhuis is het concreet maken van je ideeën en woonwensen. Dat doe je met behulp van het opstellen van een wensenlijst, ook wel een programma van eisen genoemd (PvE).

Stel jezelf bijvoorbeeld de volgende vragen: Waardoor voel je je prettig in je omgeving? Wil je een fietsenberging of een garage, gecombineerd of gewoon allebei? Een woonkamer boven en de slaapkamer beneden, een open keuken of juist niet? Werken aan huis?

Een programma van eisen geldt voor de binnenkant én de buitenkant. Ook leg je de eisen die je aan de woning stelt vast. Dit kunnen bijvoorbeeld eisen zijn op het gebied van energiezuinigheid, veiligheid of groei van het gezin of levensbestendigheid. Jouw architect of bouwer helpt je via tekeningen verder met de uitwerking van deze verzameling ideeën.

Wat zijn jouw wensen?

In een PvE werk je al je wensen voor het ontwerp van je woning uit. Dit is niet alleen overzichtelijk voor jezelf maar ook van groot belang voor een goede communicatie met adviseurs en andere partijen, waaronder een architect. Het gaat in eerste instantie om het gebruik en de inrichting van een ruimte. Waar en wanneer voel je je prettig? Pas daarna ga je dit vastleggen in getallen.

Een PvE bestaat globaal uit vier onderdelen:

1. Kavelkenmerken: de kenmerken van de kavel en de nabije omgeving (bijv. zonligging of oriëntatie, gelegen aan het water of een groenzone) en het stedenbouwkundig plan van de omgeving, past je huis binnen deze voorwaarden?
2. Functionele & ruimtelijke eisen: een overzicht van de ruimtes die in je huis aanwezig moeten zijn, hun functies, wensen voor het gebruik en omvang.
3. Materiaaleisen, vorm & stijl van het huis.
4. Technische eisen: bijvoorbeeld eisen op het gebied van energiezuinigheid, veiligheid, duurzaam bouwen, levensloopbestendigheid.
   

In eerste instantie zal je je voornamelijk bezig houden met een functioneel en ruimtelijk programma van eisen. Naast de wensen t.a.v. de kavel ervaar je prettig wonen grotendeels door de beleving ín de woning.

Maak een overzicht van de ruimtes in de woning en het gebruik – de functie – van deze ruimtes. Heb je specifieke wensen voor de indeling? Bedenk ook wat de relatie tussen deze ruimtes onderling moet zijn. Praat met verschillende mensen over je ideeën en verzamel voorbeelden.

Vervolgens ga je ook nadenken over het uiterlijk van de woning. Heb je een bepaalde stijl of vorm van het huis voor ogen? Een rustiek huis in baksteen met een rieten kap, een strak afgewerkt herenhuis met een moderne uitstraling of een karakteristieke bungalow in hout; het kan allemaal. Vergeet ook niet uitspraken te doen over de relatie tussen binnen en buiten. Wil je bijvoorbeeld vanuit de woonkamer direct toegang tot de tuin met grote openslaande deuren, of vanuit de keuken zicht op de entree van het huis? Of ben je meer op jezelf en spreekt een patiowoning je aan?

In het laatste gedeelte worden technische eisen die je aan je woning stelt vastgelegd. Denk daarbij bijvoorbeeld aan duurzaamheidsambities of energiebesparingen door extra isolatiemateriaal of warmte terugwinsystemen.

Je zult merken dat regelgeving en andere door de gemeente of overheid vastgelegde voorwaarden ook eisen stellen aan het ontwerp. Laat je hierdoor niet verrassen en ga na of en hoe het stedenbouwkundig plan, gemeentelijke bouwverordeningen, maar bijvoorbeeld ook het bouwbesluit je plannen beïnvloeden. Laat je goed voorlichten.

Kavelkenmerken

Neem in het PvE wensen ten aanzien van de kavel op, zo kun je gericht naar een kavel zoeken. Denk na over de ligging, oriëntatie en afmeting van het huis. Aan het water of bos, of liever in een stedelijk gebied met voorzieningen? Direct aan de straat of liever op wat meer afstand met een ruime voortuin? Een tuin op het zuiden? Hoeveel verdiepingen? Dit soort ruimtelijke aspecten zijn onderdeel van de eisen in het kavelpaspoort. Daarin is bijvoorbeeld opgenomen wat de maximale bouw- of goothoogte mag zijn, de oppervlakte van het bouwvlak (footprint van de woning) en/of het maximaal te realiseren bruto vloeroppervlak (BVO). Soms worden eisen aan de materiaal- of kleurtoepassing gesteld of aan de uitstraling van de woning. Je ziet al, niet alleen de prijs is van belang bij de keuze van een kavel.

Ook moet je rekening houden met de omliggende openbare ruimte, bijvoorbeeld voor de plek van de uitrit. Het ontwerp voor de openbare ruimte is vastgelegd in het ‘inrichtingsplan’ voor het gebied. In het inrichtingsplan (IP) wordt onder andere aangegeven waar openbaar groen, container opstelplaatsen, ondergrondse inzamelingsdepots voor afval, verkeersdrempels, lichtmasten, parkeerplaatsen en speelplekken aangelegd worden. Het vastgestelde inrichtingsplan maakt onderdeel uit van de ‘kavelspecifieke documenten’. Deze kun je per kavel inzien via de Kavelkaart of opvragen bij de Kavelwinkel.

Het kan handig zijn om eerst een analyse van je huidige woonsituatie te maken en vervolgens na te gaan welke aanpassingen hierop voor je toekomstige huis gewenst zijn. Bepaal welke ruimtes op welke verdieping moeten komen. Bepaal ook welke oriëntatie deze ruimtes moeten hebben. Denk bijvoorbeeld aan een woonkamer op het zuiden of slaapkamer op het oosten. Deze ruimtelijke eisen hebben gevolgen voor de indeling van je woning. Ga niet zomaar van je huidige situatie uit, je wilt namelijk niet voor niets een nieuwe woonsituatie.

Om wat voorbeelden te geven: mensen die minder goed ter been zijn en geen trappen willen lopen, stellen bijvoorbeeld als ruimtelijke eis dat de woning gelijkvloers moet worden in de vorm van een bungalowwoning. Als je woning in een smalle straat komt met bebouwing aan de overzijde is het een overweging om de woonverdieping juist niet op de begane grond te situeren, maar op een verdieping en een daklicht te plaatsen. Zo heb je meer licht in de woning en ook minder inkijk van voorbijgangers. Ga dus goed na wat je wensen zijn en verken welke mogelijkheden er zijn binnen de kaders die je stelt.