Omgevingswet en wet kwaliteitsborging 2024

Op 1 januari 2024 is de Omgevingswet in werking getreden. Gelijktijdig met de Omgevingswet treedt ook de Wet kwaliteitsborging (Wkb) in werking. Met het invoeren van de twee wetten gaat het een en ander veranderen, met name bij de aanvraag van de omgevingsvergunning.

1. Omgevingswet

Met de Omgevingswet wil het Rijk verschillende wetten en regels voor ruimte, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water bundelen om zo tot een meer samenhangende benadering van de fysieke leefomgeving te komen. Begrippen als een ‘veilige’ en ‘gezonde’ leefomgeving staan centraal in de nieuwe Omgevingswet. De Omgevingswet staat voor een goede balans tussen het benutten en beschermen van de fysieke leefomgeving.

1.1. De omgevingsvisie en het omgevingsplan

In de omgevingsvisie legt de gemeente haar ambities en beleidsdoelen voor de fysieke leefomgeving voor de lange termijn vast. De gemeente stelt een omgevingsvisie voor het hele grondgebied vast.

In de omgevingsvisie geeft de gemeente aan hoe zij het leefgebied wil ontwikkelen en beschermen. Die keuzes werkt zij uit in haar omgevingsplan. Het omgevingsplan bevat de regels voor de fysieke leefomgeving. De gemeente kan voor ieder gebied aangeven welke activiteiten zij wel of niet toestaat, bijvoorbeeld wonen, recreatie of bedrijvigheid. Ook geeft de gemeente aan welke regels zij aan de activiteiten stelt.

1.2. Het tijdelijke omgevingsplan

Om er voor te zorgen dat gemeentes genoeg tijd hebben om het omgevingsplan vorm te geven zal er eerst sprake zijn van een tijdelijk omgevingsplan. Het tijdelijke omgevingsplan bestaat uit de verschillende bestemmingsplannen, regels uit gemeentelijke verordeningen (die van invloed zijn op de fysieke leefomgeving) en rijksregels (die overgaan naar de gemeente, de zogenaamde ‘Bruidsschat).

De gemeente heeft tot 2029 de tijd om stapsgewijs het tijdelijke omgevingsplan naar lokaal inzicht over te zetten naar het omgevingsplan (nieuwe stijl). Deze periode noemen we de overgangsfase. In de eerste periode zijn de veranderingen t.o.v. de huidige bestemmingsplannen en ruimtelijke regels nog niet zo groot maar deze kunnen bij het overzetten naar het omgevingsplan (nieuwe stijl) substantieel veranderen. De procedure voor het aanpassen van het omgevingsplan is vergelijkbaar met die van bestemmingsplannen waarbij een ontwerp- omgevingsplan ter inzage wordt gelegd en iedereen zienswijzen kan inbrengen.

1.3. DSO- omgevingsloket

Alle plannen en regels van zowel het Rijk, de Provincie, het Waterschap als de Gemeente zijn straks online digitaal ontsloten via het DSO – Digitaal Stelsel Omgevingswet. Onderdeel van het DSO is het Omgevingsloket.

Als initiatiefnemer kan je via het Omgevingsloket:

Vergunningen aanvragen, meldingen doen en informatie geven
Zien welke regels gelden op een locatie. De omgevingsdocumenten die in het DSO zitten zijn daar de basis voor. Dat zijn bijvoorbeeld omgevingsvisies, -verordeningen en -plannen, projectbesluiten en programma’s
In de toekomst: informatie vinden over de kwaliteit van de leefomgeving. Denk bijvoorbeeld aan informatie over water- of luchtkwaliteit en geluidbelasting

Op dit moment zijn er nog verschillende digitale loketten, o.a.:

Omgevingsloket online (OLO)
Activiteitenbesluit Internet Module (AIM)
Ruimtelijkeplannen.nl

Het DSO vervangt deze loketten.

Mustapha voor zijn nieuwe woning in Nobelhorst — Foto door Daan Klunder

2. Wet kwaliteitsborging

Vanaf 1 januari 2024 gaat naast de Omgevingswet ook de nieuwe Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) in. Het doel van de Wkb is een verbetering van de bouwkwaliteit. Ook is er meer controle tijdens de bouw. Dit betekent dat je als initiatiefnemer vóór je gaat (ver)bouwen na moet gaan of jouw bouwwerk onder de Wkb valt. Dat kan in het Omgevingsloket. Wij kunnen nu al aangeven dat de woning die je gaat bouwen onder gevolgklasse 1 valt. Van bouwwerken in gevolgklasse 1 is bepaald dat bouwwerken die daaronder vallen onder het stelsel van kwaliteitsborging (Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb)) vallen.

Als jouw bouwwerk onder de Wkb valt, moet je een kwaliteitsborger – een onafhankelijke controleur – inschakelen. Jouw aannemer of architect kan je hierbij helpen. De kwaliteitsborger kijkt mee van het plan tot de oplevering en controleert alle technische regels en kwaliteitseisen, precies op het moment dat het nodig is. Dit scheelt tijd, voorkomt fouten en geeft jou als opdrachtgever meer bescherming tegen fouten of het pas later constateren dat een onderdeel niet aan de vereisten voldoet.

2.1 De kwaliteitsborger

De kwaliteitsborger zorgt er dus voor dat er een risicobeoordeling en borgingsplan is waarin is aangegeven dat aan de bouwtechnische aspecten uit het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) zal worden voldaan. Ook geeft de kwaliteitsborger aan met welk instrument wordt toegezien op de kwaliteitsborging. In het register instrumenten kwaliteitsborging vindt je welke instrumenten voor kwaliteitsborging zijn toegelaten binnen het stelsel van kwaliteitsborging. Hierin vindt je ook een overzicht van de kwaliteitsborgers die gebruik mogen maken van een instrument voor kwaliteitsborging.

2.2. De (technische) bouwactiviteit en omgevingsplanactiviteit

Onder de huidige wetgeving wordt voor het bouwen van een woning een omgevingsvergunning voor het bouwen aangevraagd waarbij de gemeente het bouwplan vooraf toetst op o.a. het Bouwbesluit en de Bouwverordening en daarna toeziet op de uitvoering volgens de verleende vergunning.

Met de invoering van de Wkb zal het proces veranderen. De Omgevingswet en de Wkb zijn met elkaar verbonden, de regels van de Wkb zullen worden overgenomen in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). De Wkb heeft, zoals eerder al benoemd, als doel de bouwkwaliteit en het bouwtoezicht te verbeteren. Dit gebeurt door middel van “de knip”. “De knip” zorgt ervoor dat de bouwtechnische- en ruimtelijke beoordeling gesplitst worden in twee los van elkaar staande activiteiten:

De technische bouwactiviteit waarbij alleen het aspect voldoen aan het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) aan de orde is, en;
De omgevingsplanactiviteit waarin zaken worden meegenomen als welstand, ruimtelijke ordening en overige ruimtelijke aspecten.

In plaats van vergunningsplichtig worden de meeste eengezinswoningen meldingsplichtig wat betreft de bouwactiviteit. De focus verschuift van het vooraf verkrijgen van een vergunning naar het tijdens en achteraf kunnen aantonen dat wordt voldaan aan de wettelijke eisen van het Bbl. De door jou ingeschakelde kwaliteitsborger controleert aan de hand van een borgingsplan of aan die eisen voldaan wordt. Dit gebeurt aan de hand van de vooraf gemaakte risicoanalyse. De omgevingsplanactiviteit blijft voorlopig wel vergunningsplichtig.

2.2.1. Aanvraag vergunning omgevingsplanactiviteit

De (ruimtelijke) activiteit wordt door het bevoegd gezag (in dit geval de gemeente) getoetst aan de regels in het omgevingsplan over bouwen, in stand houden en gebruiken van bouwwerken en de redelijke eisen van welstand. De omgevingsplanactiviteit blijft voorlopig vergunningsplichtig. De aanvraag via het Omgevingsloket komt automatisch bij het juiste bevoegd gezag binnen.

Uiterlijk 8 weken voor de start bouw vraag je bij de gemeente (via het Omgevingsloket) een omgevingsplanactiviteit aan. Er wordt dan nagegaan of er een vergunning nodig is voor de/meerdere omgevingsplanactiviteit(en). Voor de behandeling van een vergunningsaanvraag staat 8 weken (+ mogelijkheid tot 6 weken verlengen) mits alles volledig en goed is ingediend.

Het is belangrijk dat er los van de wettelijke termijnen ook goed wordt gekeken naar de vastgestelde termijnen voor het proces zelfbouw. Deze zijn ontwikkeld om op een zo efficiënt mogelijke wijze het zelfbouwproces te doorlopen.

2.2.2. Het doen van een bouwmelding

Met de bouwmelding laat je de gemeente zien op welke wijze wordt geborgd dat jouw bouwplan aan de bouwtechnische eisen voldoet als het eenmaal klaar is. De bouwmelding doe je uiterlijk 4 weken voordat de bouw start. De gemeente controleert of de melding compleet is. In het geval de melding niet compleet is ontvang je daar bericht over en dien je vervolgens een nieuwe melding te doen.

Je kan de melding zelf doen maar dit kan ook gedaan worden door de door jou ingehuurde kwaliteitsborger, architect of aannemer. Zonder kwaliteitsborger (zie 2.1.) kun je geen bouwmelding doen en mag je ook niet beginnen met bouwen.

Minimaal 2 dagen voor de start van de bouwactiviteiten geef je via het Digitale Omgevingsloket de startdatum van de bouw door.

2.2.3. De gereedmelding

Als de bouw klaar is dan zal de aannemer het werk aan jou opleveren. Bij de oplevering krijg je, tenzij je anders hebt afgesproken, informatie over wat er is gebouwd en hoe je dat moet gebruiken en onderhouden. Daarnaast krijg je van de kwaliteitsborger een verklaring dat het bouwwerk aan de regels voldoet. Als je zelf de bouwmelding hebt gedaan dan moet je die verklaring en informatie over wat er is gebouwd (het dossier bevoegd gezag) ook zelf aanleveren bij de gemeente. Wat er allemaal in het dossier moet zitten, is wettelijk vastgelegd. Als alle benodigde informatie is aangeleverd bij de gemeente dan mag je 2 weken later jouw nieuwe bouwwerk gaan gebruiken. Als je geen melding doet, deze onvolledig is of de gemeente strijdigheden constateert, dan mag je het gebouw dus (nog) niet gebruiken. De gemeente zal je dan verder informeren over het te volgen proces.

3. Wat verandert er voor jouw als zelfbouwer?

Voor jou als zelfbouwer heeft de Wkb dus een aantal veranderingen als gevolg ten opzichte van het zelfbouwproces van vóór 1 januari 2024:

Je dient voor het te realiseren bouwwerk een aanvraag vergunning omgevingsplanactitiveit (OPA) in via het Omgevingsloket (of laat je architect of bouwer dat doen). Dit is voor de toetsing van de ruimtelijke activiteit zoals omschreven in 2.1.1.;
Je wordt verplicht om een kwaliteitsborger in te schakelen voor de toetsing van de technische bouwactiviteit. Daar draag je zélf zorg voor. Zonder kwaliteitsborger (zie 2.1.) kun je geen bouwmelding doen en mag je ook niet beginnen met bouwen. Dit geldt voor alle vergunningaanvragen voor de bouw die vanaf 1 januari 2024 worden ingediend. De bouwmelding doe je via het Omgevingsloket;
Als de bouw gereed is doe je via het Omgevingsloket een gereedmelding (zie 2.1.3.) en lever je de verklaring van de kwaliteitsborger en het dossier bevoegd gezag vanuit de bouwer aan bij de gemeente.

In de verschillende online documenten betreffende het zelfbouwproces zoals het kavelpaspoort, gebiedsspecifieke bijlagen, het handboek, stappenplan en het verwijzingsblad tarieven kunnen nog verouderde verwijzingen naar de wet- en regelgeving tot 1 januari 2024 voorkomen. Let op dat je er zelf zorg voor draagt dat je op de hoogte bent van de laatste ontwikkelingen op het gebied van wet- en regelgeving.

4. Wat verandert er voor jouw aannemer?

Door de invoering van de Wkb wordt de positie van opdrachtgevers versterkt. Het volgende verandert voor aannemers:

Bij de voltooiing van een bouwproject dient de aannemer de opdrachtgever een volledig opleverdossier te overhandigen;
De aannemer heeft de verplichting om particuliere opdrachtgevers bij nieuwbouw op de hoogte te stellen van zijn verzekeringsdekking;
Er vinden aanpassingen plaats in het opschortingsrecht (de 5%-regeling) met betrekking tot particuliere opdrachtgevers;
Er zijn aanvullende criteria vastgesteld voor de waarschuwingsplicht van de aannemer met betrekking tot bouwprojecten. De waarschuwing dient helder, schriftelijk en tijdig te worden verstrekt;
Ook na de oplevering blijft de aannemer aansprakelijk voor eventuele gebreken.

Het is belangrijk dat je bij jouw architect, aannemer, bouwer en/of bouwbegeleider navraagt of zij voorbereid zijn op de Omgevingswet en de Wet kwaliteitsborging in het geval de vergunningsaanvraag gepland staat vanaf 1 januari 2024. Zodoende wordt vertraging zo veel mogelijk voorkomen. Lees ook: Wet Kwaliteitsborging (Bouwend Nederland).

Bronvermelding:

Omgevingswet Almere: Omgevingswet.almere.nl

Deze pagina is met zorgvuldigheid samengesteld. Desondanks kan niet gegarandeerd worden dat deze informatie foutloos, volledig en actueel is en kunnen hier geen rechten aan ontleend worden. De gemeente aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade als gevolg van onjuistheden of onvolledigheden in de aangeboden informatie.

Vraag je architect, bouwer en/of bouwbegeleider!

Het is belangrijk dat je bij jouw architect, bouwer en/of bouwbeleider navraagt of zij voorbereid zijn op de Omgevingswet en de Wet kwaliteitsborging in het geval de vergunningsaanvraag gepland staat na 1 januari 2024. Zodoende wordt vertraging zo veel mogelijk voorkomen.

Omgevingswet